Imani ya Nikea!

Yuda 1:3-4 “Wapenzi, nilipokuwa nikifanya bidii sana kuwaandikia habari ya wokovu ambao ni wetu sisi sote, naliona imenilazimu kuwaandikia, ili niwaonye kwamba mwishindanie imani waliyokabidhiwa watakatifu mara moja tu. Kwa maana kuna watu waliojiingiza kwa siri, watu walioandikiwa tangu zamani hukumu hii, makafiri, wabadilio neema ya Mungu wetu kuwa ufisadi, nao humkana yeye aliye peke yake Mola, na Bwana wetu Yesu Kristo.”

Mji wa Nicaea wa kale unavyoonekana leo, katika Nchi ya Uturuki zamani ilikuwa ni sehemu ya Ugiriki

Utangulizi:

Nicaea au Nicea Ni moja ya mji wa kale zaidi katika nchi ya Ugiriki kaskazini-mashariki ya mji wa Anatolia, ambao kimsingi unajulikana kama eneo ambalo Mkutano mkuu wa kwanza na wa pili wa kanisa ulifanyika kwa mujibu wa Historia ya kanisa na ndio chimbuko la Msingi wa imani ya Kikristo ambayo inajulikana kama Imani ya Nikea!

Mnamo mwanzoni mwa Karne ya Nne moja ya fundisho muhimu sana liliinuka na kuleta Utata miongoni mwa Kanisa, mijadala iliinuka kupitia wanatheolojia  wakubwa na wenye nguvu, pia kukiwa na utetezi wenye nguvu na mawazo mbalimbali yaliyopelekea kuitishwa kwa mkutano wa uliofanyiika katika mji huo wa Nicea ili kupata msimamo wa kweli wa kikanisa kuhusiana na imani yetu.

Yuda 1:3-4 “Wapenzi, nilipokuwa nikifanya bidii sana kuwaandikia habari ya wokovu ambao ni wetu sisi sote, naliona imenilazimu kuwaandikia, ili niwaonye kwamba mwishindanie imani waliyokabidhiwa watakatifu mara moja tu. Kwa maana kuna watu waliojiingiza kwa siri, watu walioandikiwa tangu zamani hukumu hii, makafiri, wabadilio neema ya Mungu wetu kuwa ufisadi, nao humkana yeye aliye peke yake Mola, na Bwana wetu Yesu Kristo.”

Neno la Mungu linatuagiza kwamba tunao wajibu wa kuilinda imani yetu, na vilevile neno la Mungu linatutaka kujilinda na upotofu! Kama watu watakuwa wanaipotosha imani yetu nasi tukanyamaza kimya swala hilo linaweza kusababisha wakristo wakapotea na kujitenga na imani iliyo hai ona Waebrania 3;12 Biblia inasema “Ndugu zangu, angalieni, asiwepo miongoni mwenu mtu mwenye moyo mwovu usioamini, unaojitenga na Mungu aliye hai.”

Nyakati za Kanisa la Kwanza mitume walikuwa na tabia ya kukutana pamoja kwa kusudi la kujadili mafundisho yasiyo sahihi katika imani yetu na kisha kutoa matamko ambayo yangeweza kurekebisha na kuweka wazi msimamo wa Imani yetu angalia kwa mfano Matendo ya Mitume 15:1-2 “Wakashuka watu waliotoka Uyahudi wakawafundisha wale ndugu ya kwamba, Msipotahiriwa kama desturi ya Musa hamwezi kuokoka. Basi baada ya Paulo na Barnaba kushindana na watu hawa na kuhojiana nao sana, ndugu wakaamuru kwamba Paulo na Barnaba na wengine miongoni mwao wapande kwenda Yerusalemu kwa mitume na wazee kwa habari ya swali hilo.”  

Unaona nyakati za mitume walikuweko walimu ambao walifundisha watu mafundisho yasiyo sahihi, fundisho lao ni kuwa “mtu asipotahiriwa hawezi kuokoka” fundishi hili lilikuwa haliko sawa na injili ya Yesu na ile iliyohubiriwa na Mitume kwamba Yesu anaokoa watu wa mataifa yote na wa desturi zote kwa imani bila masharti ya sheria ya Musa, ili kupata muafaka wa kipi kiwe fundisho sahihi la Injili Paulo na Barnabas walikwenda Yerusalem na kukusanyika na mitume na kupata tamko la pamoja  kama tunavyoweza kuliona katika

Matendo ya mitume 15:7-20 “Na baada ya hoja nyingi Petro akasimama, akawaambia, Ndugu zangu, ninyi mnajua ya kuwa tangu siku za kwanza Mungu alichagua miongoni mwenu ya kwamba Mataifa walisikie neno la Injili kwa kinywa changu, na kuliamini. Na Mungu, ajuaye mioyo ya watu, akawashuhudia, akiwapa Roho Mtakatifu vile vile kama alivyotupa sisi; wala hakufanya tofauti kati yetu sisi na wao, akiwasafisha mioyo yao kwa imani. Basi sasa mbona mnamjaribu Mungu na kuweka kongwa juu ya shingo za wanafunzi, ambalo baba zetu wala sisi hatukuweza kulichukua. Bali twaamini kwamba tutaokoka kwa neema ya Bwana Yesu vile vile kama wao. Basi mkutano wote wakanyamaza, wakawasikiliza Barnaba na Paulo wakiwapasha habari za ishara na maajabu, ambayo Mungu aliyafanya kwa ujumbe wao katika Mataifa. Na hao walipokwisha kunyamaza Yakobo akajibu, akisema, Ndugu zangu, nisikilizeni. Simeoni ametueleza jinsi Mungu hapo kwanza alivyowaangalia Mataifa ili achague watu katika hao kwa ajili ya jina lake. Na maneno ya manabii yapatana na hayo, kama ilivyoandikwa, Baada ya mambo haya nitarejea, Nami nitaijenga tena nyumba ya Daudi iliyoanguka. Nitajenga tena maanguko yake, Nami nitaisimamisha; Ili wanadamu waliosalia wamtafute Bwana, Na mataifa yote ambao jina langu limetajwa kwao;  Asema Bwana, ajulishaye hayo tangu milele. Kwa sababu hiyo mimi naamua hivi; Tusiwataabishe wale waliomgeukia Mungu katika Mataifa; bali tuwaandikie kwamba wajiepushe na unajisi wa sanamu, na uasherati, na nyama zilizosongolewa, na damu.”

Hivi ndivyo namna na jinsi nyakati za kanisa la kwanza walifanya kwa kusudi la kuitetea imani, na kuilinda, kuitetea dhidi ya mafundisho yasiyo sahihi kutokana na walimu wa uongo na vilevile kutoa matamko yenye kuweka misingi ya kweli ya injili. Hata hivyo kama tumeiona kuwa nyakati za kanisa la kwanza waliwategemea Mitume kutoa muongozo wa kweli za kiungu, kwa kuwa wao walipewa neno, mtume wa mwisho kabisa kufa alikuwa Yohana mwandishi wa kitabu cha ufunuo ambaye alikuwa mwaka wa 100 Baada ya kristo.

Karne mbili baadaye mafundisho mengi ya uongo yalitokea au wakati mwingine mabishano ya kitheolojia kutoka miongoni mwa viongozi wa Kanisa, Kwa desturi kama ile ya mitume mababa wa kanisa walikusanyika NICEA kwa kusudi la kujadili na kupata kweli zinazoweza kuwaongoza vema bila kuchukuliwa na mafundisho yasiyo sahihi ya kibiblia. Mkutano huo uliitishwa kwa mamlaka ya Mfalme Contantine aliyetawala RUMI kati ya 306-337 BK.

Katika mkutano wao wa Kwanza  mjadala ulikuwa kuhusu Mafundisho ya Arius na Athanasius ambao walikuwa na mitazamo ifuatayo

 

a.       Arius wa Alexandria  256-336 BK

Alikuwa ni kiongozi mkubwa wa imani ya Kikristo na mwanzilishi wa imani ya Arianism moja ya imani potofu iliyokuwa inapinga uungu wa Yesu Kristo, Arius alikuwa mwana theolojia aliyesomea huko Antiokia (Antakya ya Leo huko Uturuki) alijifunza theolojia chini ya Msomi aliyejulikana sana aliyeitwa Lucian na huenda ndiko alikotoka na fundisho hilo alijulikana kwa kusisitiza maswala ya kihistoria na njia zanye kujenga na kuzalisha za kidini pamoja na maswala ya utafiti kuhusu umoja wa Mungu na Utatu Mtakatifu shule yake ilijulikana pia kama shule iliyokuwa ikimuona Kristo kama  yuko chini ya Mungu Baba,.

Arius alizaliwa Afrika na alikuwa mwangalizi wa Kanisa la Alexandria nchini Misri, alikataa kuweko kwa ushirika wa milele kati ya Yesu na Mungu usemi wake maarufu unasema “kuna wakati ambapo Yesu Hakuweko”na kuwa Mungu alimpitisha Yesu kuwa mwana wake baada ya ufufuo wake na kumpa baadhi ya majukumu ya uungu, alisema Yesu alikuwa na mwili wa kibinadamu lakini hakuwa na Nafsi ya Kibinadamu na hivyo hakuwa Mungu wala hakuwa mwanadamu wa kawaida Yuko mahali Fulani hapo katikati. Arianism wanaamini Yesu alimumbwa kwa tafasiri ya andiko hili Ufunuo 3:14c unaosema “Na kwa malaika wa kanisa lililoko Laodikia andika; Haya ndiyo anenayo yeye aliye Amina, Shahidi aliye mwaminifu na wa kweli, MWANZO WA KUUMBA KWA MUNGU”      

 

b.      Athanasius 293-373 B.K.

Mtakatifu Athanasius aliishi kati ya mwaka wa 293-373 B.K. Ni mwanatheolojia mkubwa wa Kikristo na Doctor wa Kanisa Pia alikuwa Askofu ni miongoni mwa watu walioshindana na kusababisha kuundwa kwa kanisa la Orthodox katika karne ya 4 akishindania imani dhidi ya Arianism alisimikwa kuwa shemasi akiwa kijana, akitumika kama Katibu wa askofu wa Alexandria na ndipo alipopata nafasi muhimu ya kitheolojia ya kuongoza mapambano dhidi ya fundisho la Arius ambalo lilijadiliwa katika mkutano wa Nicea mwaka wa 325 na kwa ujumla alikuwa na nguvu ya ziada ya kupambana na imani hiyo na aliweza kueleza sawia kuwa mwana wa Mungu Yesu Kristo ni sawa na Mungu Baba  ingawa Arius aliendelea kudai kuwa sio sawa kwani Yesu ni kiumbe tu aliye mkamilifu kuliko viumbe wengine na kuwa alitumiwa na Mungu katika uumbaji na kazi nyingine za uumbaji baada ya kuumbwa kwanza.

Mijadala hii ilipelekea kuzuka kwa mjadala mkubwa kuhusu Utatu wa Mungu mjadala huu ulikuwa umekita miguu yake katka kutaka kujua kuhusu Uungu wa Yesu kwamba je Yesu ni Mungu? Na kuna uhusiano gani kati ya Roho na Mwili wa Yesu Je Mungu ni Watatu au mmoja? Na wana uhusiano wa aina gani?

Arius alikuwa ameshindwa kutafasiri andiko la Ufunuo 3:14 na kuelewa vema neno MWANZO WA KUUMBA KWA MUNGU katika Biblia ya kiyunani linatumika neno “PROTOTOCOS” ambalo ni sawa na neno Protocol la kiingereza, Neno hilo Prototocos kwa kiyunani maana yake ni WAKWANZA KATIKA CHEO, kwa kiebrania maana yake Mzaliwa wa Kwanza, Uzaliwa wa kwanza katika kiyunani na kiebrania ulikuwa na maana ya cheo na hivyo kingeweza kuhama kwa yeyote Mungu aliyemchagua mfano Esau kwenda kwa Yakobo, au Manase kwenda kwa Efraimu, Hivyo linapotumika katika Biblia linamaanisha Yesu ndiye mwenye cheo cha juu zaidi kuliko chochote duniani au mbinguni  katika kiingereza maandiko hay ohayo yanasomeka hivi ona :-

Biblia ya Kiingereza ya King James Version inasomeka hivi;-

•       Revelation 3:14c “And unto the angel of the church of the Laodiceans write; These things saith the Amen, the faithful and true witness, THE BEGINNING OF THE CREATION OF GOD” KJV

 

Na biblia ya kiingereza the Amplified Bible inasomeka hivi;-

 

•       Revelation 3:14 “To the angel of the Church in Laodicea write: These are the words of the Amen, the faithful and true witness, “THE RULER OF GODS’ CREATION”

 

Kwa kuwa Biblia ya Kiswahili SUV. Swahili union Versio imetafasiriwa moja kwa moja tioka KJV inasomeka MWANZO WA KUUMBA KWA MUNGU, tafasiri halisi ilipaswa kuwa Mtawala wa uumbaji wa Mungu unaona.

 

Chanzo cha tatizo:

Kwa nini imani Potofu zilitokea ziko sababu kadhaa za msingi;-

Mabadiliko makuu matatu katika kanisa.

 

-          Kanisa katika hatua za mwanzoni lilikuwa ni kanisa kama shirika lisilo na sheria au kanuni au makusudi ya kimaadili au kimuuundo

 

-          Hakukuweko na Muundo maalumu wa kimaongozo wala wa kitaratibu na baadaye lilikumbwa na mabadiliko hususani katika karne ya pili ambapo waamini walianza kufikiri kuhusu ushirika na kuweka viwango vya kimaadili na mafundisho, aidha agano jipya yaani maandiko ya agano jipya na mitume yalikuwa hayajafanyika neno kamili la Mungu yaani kukusanywa maktaba na kupata Agano jipya. Kwa hiyo kanisa lilikuwa na mabadiliko kwa sababu za msingi zifuatazo:-

a.       Kufa kwa Mitume wa Bwana.

Mwishoni mwa Karne ya kwanza Mitume wote wa Bwana walikuwa wamekwisha kufa wao walikuwa ni kama Mamlaka ya juu kabisa ya Kanisa na kila kulipotokea tatizo walikuwa wakitoa suluhisho je nani atakuwa mwenye mamlaka kama ile?

 

Je kanisa lingewezaje kutunza umoja wake wa imani bila kuweko kwa Mitume? Ilikuwa ni lazima na muhimu jibu lipatikane na zaidi sana Mchanganuo wa majibu ya Misingi ya Imani ilikuwa lazima Isitawishwe.

 

b.      Mateso dhidi ya Kanisa.

 

Wafalme wengi wa Kirumi makaisari walitaka kuabudiwa wao kama miungu, aidha wayahudi walianza kuwaona wakristo kama dhehebu lililo kinyume na sheria ya Musa na kuwa ni imani pinzani au tishio kwao Kanisa lingeweza kukabili vipi dharula hizo zilizojitokeza ndipo ilipoonekana haja ya kuwepo na Ushirika thabiti pamoja na sauti kamili ya kimafundisho au mafundisho sahii ambayo ungekuwa ndio msingi wa Imani ya wakristo wote.

 

c.       Kuweko kwa mafundisho ya uongo.

 

Mafundisho ya Mitume yalikuwa yanakubalika na kuheshimika kama Mamlaka ya mwisho hususani walipokuwa wakiwa hai, Lakini baada ya wao kufariki waalimu wa uongo wengi walitokea, je ni nani angesimama na kuzungumzia maswala ya imani na misingi ya mafundisho ya kweli ya kanisa? Hapa ndipo tunapoona umuhimu wa kuwa na Msimamo mmoja wa kiimani na sasa  Tatizo lilikuwa kubwa zaidi wakati jamii ya wakristo wa Mataifa walipoamini na kuingia kanisani kulizuka mawazo tofauti falsafa tofauti na migogoro iliinuka hapa na pale.

 

Namna ya kupata muafaka.

 

Waefeso 2:20 “Mmejengwa juu ya msingi wa mitume na manabii, naye Kristo Yesu mwenyewe ni jiwe kuu la pembeni.”

 

Katika kufikia muafaka Mkutano mkuu wa Nicea ambao pia ni maarufu kwa jina la Nicaeno-Contantinopolitan Creed mababa wa kanisa waliadhimia kwa pamoja kutengeneza ukiri wa imani ambayo ni mukhtasari wa mafundisho ya Msingi yaliyosadikiwa na Mitume na kufundishwa na mitume kwa kuzudi la kuzuia uzushi ukiwemo wa Arianism na aina nyingine za uzushi ambazo zilisumbua kanisa kwa karne nne, kwa msingi huo kanisa la Mashariki na Magharibi waliamua kwa pamoja kuwa na ukiri, ambao huo ndio utakuwa msingi wa kanisa la kweli kokote duniani, na kwa msingi huo kanisa au dhehebu lolote linalofundisha kinyume na misingi hii ya imani ndio inaitwa imani potofu, ni kutokana na mkutano huo uliofanyika Nicea ndio tunapata msingi wa Imani uliokuwa unafundishwa na mitume, na kwa heshima ndio misingi hiyo ikaitwa Imani ya Nikea, imani hiyo ilikuwa na maneno yafuatayo;-

“Twaamwamini Mungu mungu mmoja, Baba mwenyezi, Muumba wa mbingu na Nchi na vitu vyote vinavyoonekana na visivyoonekana.” 

Na Yesu Kristo mwana wake wa pekee Bwana wetu, Atokaye kwa Baba kabla ya ulimwengu kuwako, Mungu kutoka kwa Mungu, Nuru kutoka katika Nuru, Mungu kweli kutoka katika Mungu kweli mwana wa azali asiyeumbwa, Mwenye uungu mmoja na Baba, ambaye kwa yeye vitu vyote viliumbwa, kwaajili yatu na kwa wokovu wetu, aliyeshuka kutoka Mbinguni, aliyechukuliwa mimba, kwa uweza wa Roho Mtakatifu akazaliwa na  bikira Mariam, akawa mwanadamu, zamani za Pontious Pilato aliteswa, akasulubiwa akafa akazikwa, siku ya tatu akafufuka kama yanenavyo maandiko matakatifu akapaa mbinguni ameketi mkono wa kuume wa Mungu Baba, toka huko atakuja tena kwa utukufu kuwahukumu watu walio hai na wafu na ufalme wake hauna mwisho,

Twamwamini Roho Mtakatifu Bwana mtoa uzima atokaye katika Baba na Mwana, anayeabudiwa na kutukuzwa Pamoja na Baba na mwana aliyenenwa kwa vinywa vya manabii,

 

Twamini Kanisa takatifu Catholic na apostolic, ushirika mtakatifu, twakiri ubatizo mmoja wa kuondolewa dhambi, Twatazamia kufufuliwa kwa wafu na uzima wa ulimwengu ujao Amen.”

 

 

Huo ndio Ukiri wa Imani yetu, kila kanisa na kila dhehebu, maswala yote wanayohubiri na mafundisho yote yanayofundishwa hutokana na msingi wa imani hii waliyokuwa wakiiamini Mitume na kuifundisha, kanisa lolote dhehebu lolote au fundisho lolote lililo kinyume na misingi hii linakuwa limetoka nje ya njia, kwa hiyo ukifuatilia kwa makini utaona hiki Mafundisho yote ya kweli yanasimama katika fundisho hili, Mtu akisema Yesu sio Mungu, au akisema hakuna Roho Mtakatifu, au akisema wafu hawafufuliwi, au akisema Yesu hajasulubiwa msalabani basi hayo ni mafundisho potofu, Hivyo imani ya nikea ni mukhtasari wa misingi ya imani yetu ya kweli, Kanisa linapewa wito wa kujsomea maandiko na kujifunza kweli tunapoikumbuka imani ya NIcea ambayo ndio ilikuwa misingi ya kweli ya mafundisho ya Mitume.

Uongezewe neema!

Na Rev. Innocent Kamote

Mkuu wa wajenzi mwenye Hekima